Als communicatieprofessional breng je waarschijnlijk regelmatig een boodschap over het voetlicht. Doorgaans in opdracht van anderen: directie, veranderteam, projectleiders. Zij dragen de ‘content’ aan, jij maakt er een verhaal van, passsend bij de doelgroep. Maar heb je er wel eens bij stil gestaan dat je jouw boodschap door insteek en woordkeus ook een duiding meegeeft?

Door jouw taal kies je kleur. En bij de keuze van jouw frame neem je de bedoeling van jouw ‘opdrachtgever’ als uitgangspunt, waar mogelijk rekening houdend met perspectieven van andere spelers. Het formuleren van een kernboodschap in de context van Factor C laat mooi zien hoe dat kan. Enerzijds vertroebelt zo’n boodschap de bedoeling van de initiërende partij wellicht, maar anderzijds laat ze ook mooi zien hoe de kernboodschap aansprekend en daarmee acceptabel kan worden gemaakt voor andere spelers.

Andere spelers zijn namelijk zelden direct betrokken bij het formuleren van de kernboodschap, maar lezen er als het goed is wel iets in terug dat aansluit bij hun belang. In het veel gebruikte Factor C-denken: je maakt een kolom met uitspraken die anderen zouden kunnen doen over onderwerp X (‘kritiek’) en stelt daar vervolgens telkens een repliek van jouw kant tegenover. Wat er dan eigenlijk gebeurt is dat je je inleeft in de positie van de ander en van daaruit naar het onderwerp kijkt en er wat van vindt, alsof jij die ander bent. “Wat zouden zij kunnen zeggen over onderwerp X?”. Je doet dan feitelijk aannames over de standpunten die de andere partij kan innemen. Hun bedoeling wordt zichtbaar door jouw inleven.

Kleilaag

Met name bij ingrijpende veranderingen lopen de belangen van spelers nogal eens uiteen. Er bestaat bijvoorbeeld verschil van inzicht of de verandering wel noodzakelijk is. Of hoe ze wordt vorm gegeven, wie het moet betreffen, welke maatregelen nodig zijn, of over het tempo waarin de verandering plaatsvindt. De bedoeling van de ene speler kan dan wel eens botsen met die van andere spelers (denk maar eens aan de klassieke tegenstelling directie versus ondernemingsraad of vakbonden). Voor een deel zijn die botsingen van bedoelingen zichtbaar, bijvoorbeeld in discussies of vergaderingen. Maar de botsing van bedoelingen is toch ook vaak impliciet, in een politiek spel. Doordat mensen interpretaties doen van de belangen en standpunten van anderen (“zij zullen er wel zus of zo over denken”) en daar rekening mee houden bij het formuleren van hun boodschap of hun opstelling ten opzichte van die ander. Een voorbeeld is een directie die binnenskamers spreekt over “het middenmanagement is als een kleilaag waarin informatie blijft hangen”. Maar in bijeenkomsten met datzelfde middenmanagement zal ze die term kleilaag tegen hen nooit gebruiken.

Doordat vanuit uiteenlopende standpunten (perspectieven) naar een onderwerp wordt gekeken, kun je zeggen dat er meerdere werkelijkheden naast elkaar bestaan. En in de organisatierealiteit gaan de personen/groepen ieder met hun werkelijkheid als in een arena met elkaar de stijd aan. Een strijd (onder de tafel) om de vraag wiens werkelijkheidsdefinitie van de verandering de meeste impact krijgt. Die strijd noemen we bedoelingengedoe.

Anders gezegd betekent bedoelingengedoe het geharrwar om de ander van jouw bedoelingen te overtuigen of hem zo te beïnvloeden dat jouw bedoelingen gerealiseerd worden. Dat kan best ingewikkeld worden. Bijvoorbeeld bij organisaties waar ‘Communicatie’ werkt voor zowel de directie als de Ondernemingsraad (de tegenpartij met andere belangen en andere invloed ook). De vraag is dan welk frame jij kiest als Communicatie? Ben je ‘vriend’ van de directie of ‘vriend ‘ van de OR? Of kun je ook voor beide werken en wat betekent dat dan in jouw communicatieve opstelling. Ik ontmoette onlangs een senior communicatie-adviseur in een grote gemeente die tevens vice voorzitter van de OR was. Het bleek voor hem niet altijd gemakkelijk die beide petten te dragen…

Betekeniswedstrijd winnen

Bedoelingengedoe (ook wel het voeren van een betekeniswedstrijd genoemd) is een nieuwe term in veranderland. Een aansprekende term die tegelijk nog veel vragen oproept onder veranderkundigen. Want hoe kom je er achter wie welke bedoeling heeft? En wat kun je doen om invloed uit te oefenen op dat bedoelingengedoe? Maar de term bedoelingengedoe is evenzo interessant voor communicatieprofessionals. Zowel als je geïnteresseerd bent in taal en tekst (denk aan je woordkeus en framing!) maar ook als je als facilitator betrokken bent bij het bijeen brengen van spelers met verschillende bedoelingen in een bijeenkomst. In het systeemdenken spreken we dan van “bringing the whole system in a room.” Het robbertje verbaal vechten moet uiteindelijk duidelijk maken wiens werkelijkheid de winnende waarheid wordt. Interessant is natuurlijk wat je kunt doen om die betekeniswedstrijd te winnen! Hoe krijg je je zin? Hoe zorg je ervoor dat mensen op jouw wijze naar de werkelijkheid gaan kijken. Want dat is wat jouw opdrachtgever van jou verwacht. Toch?

Bedoelingengedoe is een veelbelovende term. Er valt in het communicatievakgebied daarover nog veel te ontdekken.

Deze post heeft Erik Reijnders eerder – op 29 juli 2015 – gepubliceerd via zijn blog Samen Veranderen.

Over Erik Reijnders

Op zijn site schrijft hij:

• Erik Reijnders wordt gezien als toonaangevend specialist in interne communicatie.
• “Ik ben gespecialiseerd in het samen met u op maat vormgeven van activiteiten die uw organisatie communicatiever maken”

Boeken van Erik Reijnders:

• Werkoverleg en Vergadertechniek (1994)
• Samen Veranderen (2000)
• Interne Communicatie voor de professional: naar een interactie-visie (2011)
• Interne communicatie: aanpak en achtergronden (2015, oorspronkelijk uit 1997), herzien als 8e druk en inmiddels getiteld: Basisboek Interne Communicatie.
• Wat vinden we er nou écht van? (2012)
• Communicatief leiderschap: op weg naar een communicatieve organisatie (2013)