VUCA staat voor:

• Volatile (Snel veranderend)
• Uncertain (Onzeker)
• Complex
• Ambiguous (Onduidelijk)

De VUCA-world staat tegenover de geordende, voorspelbare, stabiele en maakbare wereld.

Welk antwoord kies jij?

1

1. Covid-19 gaan we beheersen.
2. Met covid-19 moeten we leren leven.

2

1. Klimaatverandering gaan we beheersen.
2. Met klimaatverandering moeten we leren leven.

3

1. Computervirussen gaan we beheersen.
2. Met computervirussen moeten we leren leven.

4

1. Fake news gaan we beheersen.
2. Met fake news moeten we leren leven.

Jouw antwoorden en betekenis

Kies je in dit soort vragen meestal voor antwoord 1, dan geloof je vooral in de “Stabiele, Maakbare Wereld”. Kies je overwegend 2, dan geloof je meer in de “VUCA-world”.

Overzicht VUCA versus Stabiele, Maakbare Wereld

Stabiele, Maakbare Wereld	VUCA-world
– Statische (saaie) wereld. – Geordende wereld. – Gericht op beheersing. – Geen risico’s durven aangaan. – Vaste baan. – Niet durven omgaan met onzekerheden. – Niet innovatief. – Werken volgens protocollen & systemen.	– Dynamische wereld. – Geen eenduidige oplossing. – 100% van de oplossing met 50% van de kennis. – Risico’s incasseren. – Durven fouten maken. – Ondernemen. – Trainen van resilience, veerkracht, incasseringsvermogen, flexibiliteit.

Nog 2 vragen

1. Welke van deze twee werelden vind jij het fijnst?
2. Welke wereld lijkt het meest op de werkelijkheid?

De meeste mensen willen een Stabiele, Maakbare Wereld, eventueel aangevuld met de VUCA-wereld. Managers zijn vooral bezig met het managen van organisaties en processen, zij zijn hun wereld dus aan het maken en hebben dus vaak een voorkeur voor de VUCA-world.

De werkelijkheid lijkt echter steeds meer op de VUCA-world. Daar zullen we mee moeten omgaan, of we willen of niet.

Wil je écht een Stabiele Maakbare Wereld?

Een extreme stabiele, maakbare wereld is saai en voorspelbaar. Denk bijvoorbeeld aan de oude Sovjet-Unie of aan Noord-Korea. In deze maatschappijen werd/ wordt de “boze buitenwereld” buiten gehouden, en mensen hoeven niet na te denken over hoe ze om zullen gaan met toekomstige ontwikkelingen, want alles wordt door de overheid geregeld, van de wieg tot het graf. Keuze-stress is er ook niet, want er is bijna niets verkrijgbaar.

Ook de jaren ’70 en ’80 van de 20e eeuw waren vrij stabiel en maakbaar. De “boze buitenwereld” lag achter een IJzeren Gordijn of was gewoon ver weg. De Westerse Wereld was de Eerste Wereld, overheerste de Tweede Wereld en de Derde Wereld en werd steeds machtiger en rijker. Die tijd is voorbij.

Global village leidt tot VUCA-world

Nu is de wereld echter een dorp. Iedereen kan met iedereen communiceren. Je kunt in China of waar dan ook in de wereld shoppen vanuit je luie stoel. Een virus besmet binnen de kortste keren de hele wereld. Energiegebruik ergens op de wereld, veroorzaakt overal opwarming van de aarde en verhoging van het zeeniveau. Computervirussen en fake news gaan met de snelheid van het licht over de wereld.

Illusions of wellbeing passen bij maakbaarheidsideaal

Psycholoog Martin Appelo stelt dat er vier belangrijke illusies zijn waardoor mensen zich goed voelen als ze van deze illusies overtuigd zijn:

• Onkwetsbaarheid
• Duurzaamheid
• Controle
• Foutloosheid

Volgens hem komt angst uit ons reptielen-brein (het oerwoud-brein), maar deze angst kan worden beheerst door onze neo-cortex (het moderne mensenbrein). Mensen komen in actie als het oerwoud-brein en het moderne mensenbrein het met elkaar eens zijn. Dus als het oerwoud-brein bang is voor Covid-19, maar de neo-cortex ervaart niet dat het echt gevaarlijk is, dan zijn mensen niet geneigd om bijvoorbeeld mondkapjes te dragen of 1,5 meter afstand te houden.

Zo gaat je neo-cortex geloven dat je onkwetsbaar bent, dat je het eeuwige leven (je bent duurzaam) hebt, dat het virus onder controle is en dat jij foutloos bent, terwijl anderen misschien wél fouten maken.

Hoe omgaan met de VUCA-world?

Leer analyseren en oplossen

Ten eerste biedt de VUCA-world kansen voor mensen die kunnen omgaan met onzekerheid en risico’s. Mensen die niet bang zijn om fouten te maken. Mensen die durven te ondernemen.

En door een toenemende onzekerheid, neemt de vraag naar zekerheid en voorspelbaarheid toe. Niet in de laatste plaats bij managers, want zij houden van een wereld die ze kunnen managen en beheersen.

Dus, leer analyseren wat de factoren zijn die eraan kunnen bijdragen dat gestelde doelen niet kunnen worden bereikt, door een manager of andere opdrachtgever. Bedenk en creëer een aanpak die omgaat met deze risicofactoren. Hiermee voorzie je in de behoefte aan zekerheid en voorspelbaarheid.

Anders meten van succes: Welzijn i.p.v. Welvaart

De Westerse Wereld wordt niet meer steeds rijker en machtiger. Nieuwe generaties hebben het niet automatisch beter dan vorige generaties. Succes kan niet meer alleen worden afgemeten aan de grootte van je auto en je huis, of hoe ver je op vakantie gaat. Bovendien wíllen veel mensen vanwege de vervuiling geen auto, of een verre vakantie. Steeds meer mensen streven naar aanzien door géén auto te hebben, door níet op vliegvakantie te gaan, door géén vlees te eten, etc.

Succes in je werk meet je niet meer aan hoeveel je verdient, of over hoeveel mensen en budget je verantwoordelijk bent. Succes meet je meer af aan hoe goed je bent in je werk en de mate waarin je erkenning krijgt voor je werk.

Succes heeft dan meer te maken met de mate waarin je erin slaagt om bij te dragen aan goede doelen. Het gaat dus meer om het bijdragen aan het welzijn van jou, van je geliefden en van de wereld. In plaats van om welvaart: meer en groter van alles.

Doelen stellen

In een Stabiele, Maakbare Wereld, kun je volgens vaste protocollen en stappenplannen werken, want je omgeving is voorspelbaar en ook de uitkomst van een actie is voorspelbaar. Maar in de VUCA-world kan de situatie al veranderd zijn voordat je je plan helemaal hebt uitgevoerd.

Daarom moet je je doelen in de gaten houden en zorgen dat je linksom of rechtsom je doelen behaald, of je moet je doelen bijstellen.

Wordt dus gevoelig voor je motivaties: wat wil je eigenlijk? Waarvoor kom je je bed uit?

Resilience, veerkracht en incasseringsvermogen vergroten

Veerkracht en incasseringsvermogen zijn belangrijk, omdat het heel vaak zal vóórkomen dat je je doel niet behaald. Ga je dan bij de pakken neerzitten, of bedenk je iets nieuws om je doel te bereiken, of stel je een ander doel?

We zijn niet meer gewend dat er iets tegenzit of dat iets niet beheersbaar is. Denk maar aan het weer, vroeger moest je overal op voorbereid zijn, nu kijk je op je telefoon en je weet precies of je een regenjas of warme trui moet meenemen.

Bij een kleine tegenvaller kunnen sommige mensen al heel emotioneel worden. Dat is niet de beste manier om jezelf bij elkaar te rapen en dóór te gaan. Train jezelf dus in omgaan met onvoorspelbaarheden, treed buiten je comfort-zone.

Werk in multidisciplinaire teams

Aangezien er veel verschillende factoren zijn die het succes van een project in de weg kunnen staan, moet je zoveel mogelijk factoren kunnen herkennen en weten hoe je ermee om moet gaan. In je eentje kun je niet alles weten en kunnen. Bijvoorbeeld doordat jij de wereld ziet door jouw persoonlijke en professionele lens.

Teams die zijn samengesteld uit meerder mensen met meerdere (professionele) achtergronden, kunnen meerdere risico-factoren herkennen en bedenken hoe je hiermee om kunt gaan.

Experimenteren

In de VUCA-world moet je niet bang zijn om risico’s te nemen. Die risico’s moeten natuurlijk wel aanvaardbaar zijn. Besluit dus (met je team) welke risico’s er zijn en welke aanvaardbaar zijn om op kleine schaal met oplossingen te experimenteren.

AB-testing & Design Thinking

In de online-marketing doet men bijvoorbeeld aan AB-testing, waarbij twee versies van een advertentie worden gebruikt. Men meet dan welke het beste werkt en gaat hiermee verder. Het risico is dat versie A of versie B niet optimaal is en de opdrachtgever dus omzet mist. Dit risico zou je kunnen verminderen door te pre-testen in een laboratorium-situatie. Dan kun je de meest effectieve versie kiezen en deze inzetten. Maar ten eerste duurt dit langer, waardoor je omzet verliest omdat je niet adverteert. Ten tweede komt het nogal eens voor dat de laboratorium-situatie nogal anders is dan de werkelijkheid, waardoor de uitkomst van het pre-test-experiment niet representatief is. Dan verliest de opdrachtgever dus ook omzet, want dan heb je misschien de verkeerde versie van de advertentie gebruikt.

In Design Thinking werkt men op een vergelijkbare manier, maar niet per se in een online-omgeving.

‘Zender -> Ontvanger’ versus ‘Deelnemers aan Communicatieproces’

In een Stabiele Maakbare Wereld kunnen we uitgaan van een lineair proces van een zender die een boodschap stuurt aan een ontvanger, als de boodschap niet óverkomt zoals de zender bedoeld had dan ligt dat aan ‘ruis’ en wordt de boodschap nogmaals gezonden, eventueel iets harder. Hier is dus maar één protocol, één stappenplan en dit wordt herhaald totdat het doel bereikt is. (Lees Z-> O : Zenden & Ontvangen.)

Maar in werkelijkheid bestaat de ‘ruis’ uit verschillende factoren die ervoor kunnen zorgen dat de boodschap niet óverkomt zoals de zender het bedoeld had. (Lees meer over Ruis.)

En in werkelijkheid is de wereld vaak niet meer geordend in ‘zenders’ en ‘ontvangers’. Eén van de ruisfactoren bestaat bijvoorbeeld uit ‘stoorzenders’. Op social media – en in gewone één-op-één-gesprekken is bovendien niet altijd duidelijk wie ‘de zender’ of ‘de ontvanger’ is, doordat men voortdurend van rol wisselt. (Lees Communicatie als een Spel tussen Gelijken.)

Dit artikel is geïnspireerd door Martin van Staveren.