Letterlijk: driehoeksmeting.

In onderzoek betekent triangulatie dat je iets onderzoekt vanuit verschillende richtingen om dezelfde onderzoeksvraag te beantwoorden. De antwoorden uit de verschillende richtingen die elkaar overlappen/ hetzelfde zijn/ elkaar niet tegenspreken, zijn waarschijnlijk objectief waar.

“Tegenwoordig worden vaak verschillende kwalitatieve en kwantitatieve dataverzamelingsmethoden gecombineerd in één onderzoeksopzet. Dat wordt ook wel triangulatie genoemd. Het verhoogt de geldigheid van onderzoeksresultaten.” – Verhoeven (2011) Wat is onderzoek? Boom (p31)

Door triangulatie wordt dus de validiteit (geldigheid) van je onderzoek groter: je meet wat je wilt meten. (Als je maar één methode toepast dan kan deze ene methode een bepaalde bias opleveren, of niet betrouwbaar zijn.)

“Als in één onderzoek verschillende dataverzamelingsmethoden zinvol worden gecombineerd, dan is er sprake van een multimethode- of een methodische triangulatie-aanpak. De term ‘triangulatie’ (het driehoeken of driehoeksmeting) is afkomstig uit de landmeetkunde. Om een plek op aarde exact te meten of vast te stellen is immers een driehoeksmeting nodig. Dat idee is overgenomen in kwalitatief onderzoek en wordt daar eveneens ‘triangulatie’ genoemd. (…) Het principe van de driehoeksmeting is in het kwalitatief onderzoek wel wat aangepast. Het gaat niet om exact drie metingen. Het mogen er twee, maar ook vier of meer zijn en het zijn dus allemaal verschillende invalshoeken.

Het kan ook gaan om verschillende databronnen (data-triangulatie). (…)

De triangulatie kan ook betrekking hebben op de invalshoek, het theoretische uitgangspunt dat je voor je onderzoek kiest. (…) Hier wordt het begrip ‘triangulatie’ dus vertaald naar het gebruik van verschillende theoretische uitgangspunten (theoretische triangulatie). Tot slot: je kunt ook diverse onderzoekers bij je veldwerk betrekken, die min of meer onafhankelijk van elkaar – maar vanuit dezelfde vraagstelling en onderzoeksvragen – gegevens gaan verzamelen. We spreken dan van onderzoekstriangulatie.” – Baarda (2009) Basisboek Kwalitatief Onderzoek. Noordhoff  (p187-188)

Vormen van triangulatie

Er zijn volgens Baarda dus verschillende vormen van triangulatie (zie hierboven):

• methodische triangulatie: verschillende dataverzamelingsmethoden worden zinvol gecombineerd.
• data-triangulatie: verschillende databronnen worden zinvol gecombineerd.
  
• theoretische triangulatie: het gebruik van verschillende theoretische uitgangspunten, op een zinnige manier.
• onderzoekstriangulatie: betrekken van diverse onderzoekers in je veldwerk, die min of meer onafhankelijk van elkaar – maar vanuit dezelfde vraagstelling en onderzoeksvragen – gegevens gaan verzamelen.